Liofilizator to urządzenie, którego proces opiera się na suszeniu sublimacyjnego zamrożonych substancji. Pod wpływem zmniejszonego ciśnienia, rozpuszczalnik znajdujący się w preparacie zostaje usunięty. Liofilizator pozwala na suszenie produktów termolabilnych, czyli takich, które są nieodporne na ogrzewanie.

Liofilizator znalazł zastosowanie w laboratoriach między innymi w chemicznych, biochemicznych, farmaceutycznych wykorzystywany jest w szczególności do zagęszczania oraz suszenia związków: białek, kwasów nukleinowych, leków oraz innych.

Cały proces liofilizacji składa się z czterech etapów: obróbka wstępna substancji, zamrażanie, suszenie pierwotne oraz wtórne. Urządzenie usuwa z próbki wodę bez ingerencji wysokiej temperatury.

Proces liofilizacji wykorzystywany jest w technologii żywności. Preparaty zliofilizowane otrzymywane są w formie bezpostaciowego proszku bądź granulek, dzięki temu preparaty rozpuszczają się dużo szybciej niż preparaty krystaliczne czy też szkliste. Dodatkowo mogą być higroskopijne. Po tego rodzaju urządzenie sięga się również przy produkcji żywności takiej jak: herbata, kawa rozpuszczalna, warzywa, owoce, mięso jak również owoce morza. Proces zapewnia zachowanie smaku oraz składników odżywczych. Ponadto eliminuje większość zmian enzymatycznych, bakteryjnych czy chemicznych, które powstają podczas standardowego suszenia produktów.

Liofilizator, aby pełnić swoją funkcję musi składać się z pompy próżniowej – najczęściej występuje olejowa pompa próżniowa, części usuwającej parę rozpuszczalnika nazywane wymrażaczem jak również komór oraz naczyń, w których są umieszczone suszone preparaty. W laboratoriach proces liofilizacji dokonuje się głównie w specjalistycznych kubeczkach wykonanych ze szkła boro-krzemianowego wykazujących odporność na nagłe zmiany temperatur, a także naprężenia.

Możemy spotkać urządzenia wolno stojące oraz, które dzięki swoich niewielkich rozmiarów możemy postawić na blacie.

Proces liofilizacji wymaga w pierwszej kolejności zmrożenia preparatu, z którego chcemy usunąć wodę. W laboratoriach wykorzystuje się ciekły azot ewentualnie mieszaniny chłodzące składające się z np. suchego lodu oraz etanolu. Tak przygotowany preparat wprowadzany jest do próżni, która zapewnia dogodną szybkość sublimacji rozpuszczalnika.

Liofilizatory laboratoryjne zazwyczaj pracują w temperaturze od -50°C do -85°C, natomiast w sytuacji gdy próbka zawiera rozpuszczalnik o bardzo niskiej temperaturze wrzenia stosuje się wymrażacze o temperaturze -120°C.