Układ odpornościowy pozwala na walkę z bakteriami, wirusami, grzybami czy toksynami, które próbują dostać się do organizmu z zewnątrz. Składa się na niego zespół komórek, tkanek i narządów. W jaki sposób działają?
Czym jest układ odpornościowy?
Odporność jest naturalną barierą ochronną człowieka. Najsłabsza jest u dzieci, z czasem rośnie, a pełną sprawność osiąga w wieku około 20 lat. Układ immunologiczny, inaczej odpornościowy, dzieli się na wrodzony lub nabyty. Pierwszy z nich wykształca się wraz z narodzinami. Ta nieswoista odpowiedź zmienia się wraz z wiekiem, przekształcając się w odporność swoistą, czyli nabytą. Organizm noworodka nie jest w stanie sam wytworzyć przeciwciał do walki z czynnikiem chorobotwórczym. Wszystkie dobroczynne komórki odpornościowe są mu dostarczane z mlekiem matki. Choroby, które dziecko przechodzi w pierwszych latach życia, sprzyjają nabywaniu odporności i pobudzają do produkcji własnych przeciwciał.
Układ odpornościowy to nie tylko komórki i przeciwciała. Pierwszą linią obrony są błony śluzowe i skóra. Ich ciągłość i pH zapobiegają wtargnięciu większych czynników, które mogłyby spowodować chorobę. Zdolność do unieszkodliwiania niektórych patogenów mają ślina, mocz i łzy. Błony śluzowe budujące układ pokarmowy wytwarzają również śluz, który działa bakterio- i grzybobójczo. W skład układu immunologiczne wchodzą ponadto komórki żerne, inaczej fagocyty. Znajdują się one szczególnie w węzłach chłonnych i mają zdolność do wchłaniania i trawienia czynnika wywołującego zakażenie lub stan zapalny. Te same komórki biorą udział w mechanizmie powstawania gorączki. Kluczowymi elementami układu odpornościowego są limfocyty i przeciwciała. Kiedy do organizmu przedostanie się wirus, bakteria czy grzyb, uruchamiają szereg mechanizmów mających na celu pozbycie się „nieprzyjaciela”.
Jak działa układ odpornościowy?
Aby doszło do powstania reakcji odpornościowej, organizm człowieka musi mieć bezpośredni kontakt z alergenem, bakterią, wirusem, pasożytem lub grzybem. Jeśli pierwsza linia obrony, jaką są skóra i płyny ustrojowe, okaże się nieskuteczna w walce z czynnikiem chorobotwórczym, musi dojść do uruchomienia reakcji komórkowych. Białe krwinki (leukocyty) wędrują w krwiobiegu oraz limfie i po rozpoznaniu drobnoustroju niszczą go lub doprowadzają do produkcji przeciwciał. Limfocyty mają zdolność do rozpoznawania komórek nowotworowych i w razie takiej sytuacji unieszkodliwiają je. Jednakże może się zdarzyć tak, że limfocyty typu T niszczą komórki narządów po przeszczepie. Aby tego uniknąć, podaje się wysokie dawki leków mających zapobiec odrzuceniu.
Niestety czasami zdarza się sytuacja, że organizm rozpoznaje własne komórki jako obce i uruchamia szereg procesów mających na celu ich zwalczenia. Mówi się wówczas o autoagresji. Ma to miejsce np. w przypadku tocznia czy stwardnienia rozsianego.
Najnowsze komentarze